KALIN BARSAK KANSERLERİ
(KOLOREKTAL KANSERLER)
2000 yılından beri barsak kanserine dikkat çekmek için her yıl Mart ayı kolon kanserinde farkındalık ayı olarak belirlenmiştir. Özellikle de 5 Martta o güne özel olarak mavi giysiler giyilmesi çeşitli kolorektal dernekleri tarafından önerilir.
Kolon yaklaşık olarak 1,5 metre uzunlukta olup 4 kısımdan oluşur: çıkan, transvers, inen ve sigmoid kolon. Makata yakın yaklaşık 15 cm uzunluğundaki kısım ise rektum olarak adlandırılır. Kolorektal kanserler tüm dünyada ve ülkemizde ciddi bir sorundur. Tüm kanserler içinde en sık görülen 3. kanserdir. Erkeklerde yüz binde 22,8 ve kadınlarda ise yüz binde 13,8 sıklığında görülmektedir.
Hastalığı erken evrede tespit etmek hastalığı tedavisini kolaylaştırarak morbidite ve mortaliteyi düşürür. Böylece hasta karmaşık ve pahalı tedavilerden kurtulmaktadır. Gerek yaşam kalitesini arttırdığı gerekse de süresini uzattığı için tarama programı Dünya Sağlık Örgütü tarafından önerilmektedir.
Kolorektal kanseri erken evrede teşhis etmenin yolu ise tarama programları ile yakalamaktır. Ülkemizde Kolorektal Kanser Taraması Ulusal Standartları belirlenmiştir. Bu standartlara göre 50-70 yaş arasında kadın ve erkek nüfusa Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile Sağlığı Merkezlerinde (ASM) gaitada gizli kan kiti yardımıyla hızlı, pratik ve güvenilir bir şekilde 2 yılda bir ücretsiz olarak tarama yapılmaktadır. 50-70 yaş arasında her 10 yılda bir de kolonoskopi ile tarama önerilmektedir. Ama artık bu yaş kriteri çeşitli yurtdışı guidelinelarda 45 yaşa kadar indirilmiştir. Akabinde GGT (gaitada gizli kan) pozitif olan kişiler ileri merkezlerimize daha detaylı teşhis ve tedavi amacı ile yönlendirilmektedir.
Risk Faktörleri:
Kolorektal kanserinin değiştirilebilir risk faktörleri şunlardır:
• Aşırı kilolu veya obez olmak
• Fiziksel olarak aktif olmamak
• Fazla miktarda işlenmiş (sosis, salam ve benzeri) veya işlenmemiş kırmızı et (sığır, kuzu, karaciğer ve benzerleri) tüketimi
• Sigara dahil tütün ürünlerinin kullanımı
• Fazla alkol kullanımı
Kolorektal kanserinin değiştirilemez risk faktörleri şunlardır:
• İleri yaş
• Kişinin kalın bağırsak polipleri veya kalın bağırsak kanseri öyküsü olması
• Kişinin inflamatuvar bağırsak hastalığı (Ülseratif kolit veya Crohn hastalığı) öyküsü olması
• Ailede kalın bağırsak polipleri veya kalın bağırsak kanseri öyküsü
• Kalıtsal bir sendromun olması
• Tip 2 diyabet hastası olma
Belirtiler:
Kolorektal kanserlerinde en sık görülen belirtiler şunlardır;
• Bağırsak alışkanlıklarında ishal-kabızlık gibi değişikliklerin meydana gelmesi ve bu değişikliklerin birkaç günden uzun sürmesi
• Bağırsakta tam boşalmama hissi
• Dışkıda kan (parlak ya da koyu kırmızı), veya dışkı renginde koyulaşma
• Karında şişkinlik, kramp tarzında ağrı veya gaz şikâyeti
• Bilinen bir neden olmaksızın kilo kaybı
• Güçsüzlük ve yorgunluk
Tanı:
Erken evre kolorektal kanserler genellikle bulgu vermezler. Bu yüzden daha hastalık belirtileri çıkmadan kişiler risk faktörlerine göre tarama programlarına alınıp takip edilmelidirler. Bu sayede kanserin gelişmesinde rol oynayan polipler erkenden fark edilip, çıkarılarak hastalıktan tamamen kurtulunulur. Bu nedenle, 45 yaş üstündeki kişiler taranmalı ve kolorektal kanser için artmış riski olan kişiler ise daha erken tarama programına alınmalıdır.
Tedavi:
Hastalığın evresine göre kolonoskopik olarak çıkarılma, cerrahi, kemoterapi (ilaç tedavisi), radyoterapi (ışın tedavisi) gibi yöntemler kullanılabilmektedir.
Korunma:
- Sağlıklı kiloda kalmak ve bunu sürdürmek
- Taze meyve ve sebze ağırlıklı beslenmek
- Posa içeriği yüksek besinlerin tüketimini artırmak ( Posa içerikli besinler kurubaklagiller tahıllar sebze –meyvelerdir.)
- Günde 30 60 dk orta düzeyde fiziksel aktivite yapmak tempolu yürüyüş, bisiklet binme gibi
- Sigara ve alkol kullanmamak
